Šta su arthouse mistery filmovi i koje treba pogledati - za prave poznavaoce filmova

U redu je biti zbunjen i nesiguran kada su u pitanju arthouse filmovi. Arthouse filmovi provociraju, začuđuju i često su – previše. Neki više od drugih koriste efekat neobičnosti i prepuštajumuj se, dok drugi postavljaju samo pitanja do te mere da nakon gledanja ostanemo u čudu, bez odgovora, zaključaka i kao da se The End nije dogodio.

Arthouse

I to je poseban oblik arthaus filma kada je misterija. Uglavnom zbunjuju likove i gledaoce, drže tenziju do samog kraja kada daju odgovore, možda. Napetost i misterioznost kod umetničkog filma kao da se ne završava nakon creditsa i odjavne špice. Mnogima je tipičan arthouse film Sedmi pečat Ingmara Bergmana, ali ne zaboravimo Luisa Buñuela koji je istraživao potencijal kinematografije u nadrealizmu, i to kao niko pre, ni kasnije. Njegov Andaluzijski pas iz 1929. napravio je revoluciju u filmu, fotografiji, likovnoj umetnosti, storytellingu… Italijanskii neorealisti su sa Rossellinijevim filmom Rim, otvoreni grad postavili temelje umetničkom filmu; snimalo se na ulici, bez bogate, dizajnirane scenografije; iako je u filmovima učestvovalo dosta profesionalnih glumaca, mahom su glumili i naturščici; koristilo se sve što je dolazilo nadohvat ruke kako bi se prikazao realizam tog ratnog i posleratnog doba. Francuski novi talas donosi nove trenutke poput snimanje scene u jednom kadru u trajanju od npr. sedam minuta, bavili su se isto egzistencijalističkim temama, naglašavali su osobu i apsurdnost ljudskog postojanja. Snimali su se na sred puta, napolju, za razliku od većine komercijalnih filmova koji su se snimali u studijima. Filmovi novog talasa odmah se prepoznaju po kameri u pokretu, stalnom pokretu; kamera koja prati protagoniste po ulicama je postala svima jako zanimljiva i prihvaćena forma. Nema mnogo, ili uopšte, arthouse filmova koji se prikazuju u bioskopima, naime bioskop ih odbacuje kao elitni fetiš, dok drugi arthouse filmove smatraju ugroženom vrstom u ovoj šumi velikih blockbustera. Ovi filmovi skoro pa bez izuzetka nose predznak kultni, imaju svoju požrtvovnu publiku i finansijski su minimalno isplativi, ako i uopšte.

Izdvojila sam nekoliko arthouse filmova sa mistery predznakom, ali koje isprva možda ne bismo odmah prepoznali kao takve. Na prijer film Solaris je jedan od kultnih SF filmova, ali isto ga prepoznajemo kao arthouse film. Ovaj dominantni žanr je svima jasan, ali ono što film čini drugačijim, pomalo čudnim, umetničkijim, stavlja pred njega definiciju i arthouse filma.

Memento

Režiser Christopher Nolan je u ovom filmu pokazao svoju veliku imaginaciju. Takođe je imao odličnog saradnika u glumcu Guyu Pearceu i glumici Carrie-Anne Moss. Leonard (G. Pearce) je čovek bez dugotrajnog sećanja, ima samo kratkotrajno. Zahvaljujući složenom sistemu podsetnika rasutih po polaroid fotografijama, papirićima, pa čak i tetovažama na telu, zna da je primivši udarac u glavu u borbi sa silovateljem i ubicom njegove žene zauvek smešten u sadašnjost. Iz prošlosti do njega neprestano dopiru kratki bljeskovi lica i događaja koje ne može da poveže. Sve što čini, a očigledno je da traži ubicu u želji da mu se osveti, sumnjivo je i verovatno pogrešno. Ne postoji ni jedna čvrsta stvar za koju bi se uhvatio, a odustajanje od obračuna sa neuhvatljivim senkama prošlosti bi njegovu budućnost činilo upitnom.

Scenarista i reditelj Christopher Nolan u ovom svojevrsnom remakeu čuvenog norveškog filma Insomnia iz 1997 sa Stellanom Skarsgårdom, uspešno gradi složenu narativnu strukturu u kojoj svog junaka neprestanim nizanjem kratkotrajnih i akcelerirajućih flash-backova gura u sve nove izazove lavirinta koji ga je okružio. Pritom se i sam upušta u neizvesnu pustolovinu beskrajnog meandriranja koju svladava neočekivano uspešno i efektno.

Photo: Memento

Mulholland Drive

Mulholland Drive je 2001. godine režirao Davida Lyncha. Film je poznat po svojoj kompleksnoj, nelinearnoj naraciji i simboličkom sadržaju, što ostavlja mnogo prostora za različite interpretacije.

Priča se vrti oko dva glavna lika: Rita (Laura Harring), žena koja nakon automobilske nesreće na Mulholland Driveu gubi pamćenje i skriva se u stanu u Los Angelesu, gde je pronalazi Betty; i Betty Elms (Naomi Watts), ambiciozna glumica koja dolazi u Los Angeles sa nadom da će ostvariti karijeru u Hollywoodu. Betty pronalazi Ritu u stanu svoje tetke i pokušava da joj pomogne da otkrije svoj identitet.

Betty i Rita pokušavaju da otkriju Ritin pravi identitet, pri čemu nalaze torbu punu novca i plavi ključ. Film se kreće između stvarnosti, snova i halucinacija, što otežava razlikovanje između tih slojeva. Kasnije se otkriva da je Betty zapravo Diane Selwyn, depresivna glumica čiji je san o uspehu propao, dok je Rita zapravo Camilla Rhodes, uspešna glumica sa kojom je Diane imala ljubavnu vezu. Takođe se otkriva da je Diane unajmila plaćenog ubicu da ubije Camillu nakon što ju je ona odbacila zbog drugog muškarca.

Film istražuje tamnu stranu Hollywooda, iluzije uspeha i slave i razočaranja koja prate neuspeh. Tema gubitka identiteta i potrage za samim sobom je ključna kroz ceo film. Lynch se poigrava percepcijom stvarnosti, prikazujući granicu između snova i stvarnosti kao vrlo tanku i promenjivu.

Mulholland Drive ostavlja gledaoce sa mnogo neodgovorenih pitanja i omogućuje različite interpretacije. Neki ga vide kao kritiku Hollywooda, dok drugi tumače film kao psihološku studiju o identitetu i ljubavi. Film je poznat po svojoj zagonetnosti i često se proučava i diskutira zbog svoje složenosti i dubine. David Lynch namerno koristi stilističke elemente i simboliku kako bi stvorio atmosferu misterije i neizvesnosti, ostavljajući gledaoce da sami donesu zaključke o pravom značenju filma.

Photo: Mulholland Drive

Days of Heaven

Ovaj film iz 1978. je jedan od najboljih radova režisera Terrencea Malicka. Priča se dešava u Sjedinjenim državama početkom 20. veka. Čikaški radnik Bill (Richard Gere) odlazi sa svojom devojkom Abby (Brooke Adams) i mlađom sestrom Lindom u Teksas, gde se sve troje zaposle kao poljski radnici na imanju imućnog farmera (Sam Shepard). Bill saznaje da je farmer teško bolestan i da mu je ostala godina dana života i nagovori Abby, koja se farmeru jako sviđa, da se uda za njega, kako bi, nakon njegove očekivane smrti, nasledila farmu. Međutim, brak sa Abby farmera kao da je preporodio, a i ona se sve više emocionalno veže za njega. Impulsivni Bill, koji je pri odlasku iz Chicaga ubio čoveka, postaje sve više obuzet ljubomorom.

Days Of Heaven film donosi čudesnu lepotu i atmosferuj. Malick je navodno bio inspirisan američkim filmom City Girl iz 1930. legendarnog nemačkog sineasta F. W. Murnaua, ali osnova priče ovog filma kao da je prepisana iz poznatog romana Henryja Jamesa Krila golubice. Glavnu ulogu je trebao da igra John Travolta, ali sjajno ga je zamenio tada nepoznati Richard Gere. Fascinantna je i Brooke Adams, koja je u to vreme bila jedna od najzanimljivijih američkih glumica, a posebno tinejdžerka Linda Manz čiji lik priča čitavu priču. Terrence Malick se nakon ovog filma potpuno povukao iz sveta filma i javnosti, o njegovom životu ispredale su se legende, da bi se nakon više od dvadeset godina trijumfalno vratio filmu adaptacijom romana Jamesa Jonesa Thin Red Line, sa kojim je ponovo osvojio Cannes i niz oskarovskih nominacija.

Photo: Days of Heaven

Solaris

Kultni film režisera Andrea Tarkovskog snimljen je 1972. godine i svi će ga uvek prepoznati prvenstveno kao SF film. Ovaj film govori o etičkim problemima čovečanstva koji su posmatrani kroz prizmu kontakata sa vanzemaljskom inteligencijom. Osvojio je veliku nagradu festivala u Cannesu, a prema rezultatima anketa film se redovno nađe među najvećim SF filmovima u istoriji kinematografije.

U filmu psihologa Krisa Kelvina (D. Banionis) šalju na stanicu koja kruži u orbiti udaljene planete Solarisa da otkrije zašto je posada poludela…

Photo: Solaris

Memoria

Memoria je noviji arthouse film, iz 2021. godine, režirao ga je Apichatponga Weerasethakula. Film prati Jessicu Holland, britansku botaničarku koja živi u Kolumbiji, a koju glumi Tilda Swinton. Priča se odvija dok Jessica putuje kroz Kolumbiju, pokušavajući da shvati misteriozni zvuk koji samo ona čuje.

Jessica se budi jednog jutra zbog neobičnog, glasnog zvuka koji je zbunjuje i plaši. Zvuk se ponavlja i postaje opsesija za Jessicu dok pokušava da otkrije njegovo poreklo. Njeno istraživanje je vodi kroz različite lokacije u Kolumbiji, uključujući Bogotu i ruralna područja, te je upoznaje sa raznim ljudima koji joj pomažu u njenoj potrazi.

Film istražuje teme pamćenja, percepcije i povezanosti sa prošlošću. Apichatpong Weerasethakul koristi svoj karakteristični stil sporog ritma i meditative naracije, stvarajući atmosferu koja podstiče gledaoce na refleksiju i kontemplaciju. Memoria je dočekana sa velikim pohvalama kritičara, koji su istaknuli njen jedinstveni pristup pripovedanju i vizuelni stil. Film je takođe značajan zbog svoje atmosferske snage i sposobnosti da istražuje duboke teme kroz jednostavnu, ali moćnu priču.

Photo: Memoria