Slovenački Ofis arhitekti su me ponovno uverili koliko napredno razmišljaju o postojećoj arhitekturi

U slično vreme kada sam čula da slovenačka arhitektica Špela Videčnik iz biroa Ofis arhitekti dolazi u Zagreb (12. decembra) kako bi predstavila delovanje nagrađivanog biroa iz Ljubljane, a u sklopu ciklusa predavanja UHA-ine programske linije Mies u Zagrebu, dobila sam i informaciju o njihovom novom projektu završenom ove godine, o kojem vredi napisati priču.

Ofis arhitekti inače za važnu nagradu EUmies Awards u 2026. godini konkurišu s čak dva ostvarenja: obnovom stare štamparije Mladinske knjige u Ljubljani (2024.) i rekonstrukcijom Vile Muhr u Bohinju (2025.). Njihov novi projekat, Kuća pod topolama, stiže kao elegantan nastavak mog znanja o njihovom radu, u sklopu kojeg su me već uverili koliko im dobro ide kada se bave razmišljanjima i nadogradnjom legendarnih, postojećih primera arhitekture. (Uz već spomenutu štampariju Mladinska knjiga, dobar primer je i zapuštena modernistička kuća od koje su napravili projekat vredan divljenja.)

Photo: Tomaž Gregorič

Kuća pod topolama smeštena je u naselju Murgle, jednom od najuticajnijih stambenih eksperimenata posleratne Slovenije. Projektovali su je arhitekte Ivan i Marta Ivanšek, a gradila se u fazama između 1965. i 1982. godine. Murgle je postalo tihim, ali radikalnim modelom ekološkog, ljudskom mjerilu prilagođenog stanovanja, mnogo prije nego što je održivost postala disciplina, govore arhitekte o naselju koje je očito izgrađeno ispred svog vremena. Identitet naselja ne definiše se kroz istaknutu arhitekturu, već kroz njegovu kolektivnu, niskotehnološku inteligenciju: drvene kuće podignute na jednostavnim trakastim temeljima u močvarnom tlu, prozračni krovovi, porozni okviri ulica i planska logika vođena geometrijom postojećih stabala. Zanimljivo je da celo naselje zapravo predstavlja uvezen nordijski etos: Arhitekte su apsorbovali skandinavski način razmišljanja tokom svog boravka u Švedskoj, a potom ga reinterpretirali za ljubljansku klimu, kulturu i materijale.

Photo: Tomaž Gregorič

Koncept para Ivašek predviđao je očuvanje velikih stabala na tom području. Raspored građevina bio je prilagođen toj geometriji, što je proizvelo spontanu nepravilnost, a ulice su dobile nazive po stablima (ispod hrastova, ispod breza). Kuće su male veličine, ali dovoljne za udoban život, kažu arhitekte i ističu kako su arhitektonski nenametljive, integrirane u zelenilo i teško uočljive među stablima. Originalno Murgle je zamišljeno kao naselje za radničke porodice, ali je ubrzo postalo elitno zbog svojih izvrsnih ambijentalnih kvaliteta. Danas Murgle ostaje jedna od najpoželjnijih lokacija za život u Ljubljani.

Najveći izazov za arhitekte?

Najveći izazov naselja Murgle, ujedno je i njegova najveća vrednost, a arhitekte su morali sebi da  postave pitanje: kako obnoviti naselje koje su gradili privatni vlasnici, svaki svoju kuću prema uniformnim urbanističkim planovima, a da se pritom ne izbriše ekološki i društveni DNK koji ga čini posebnim?

Projekat je postao test slučaj za budućnost naselja, demonstracija da obnova može poboljšati performanse, a istovremeno zaštititi fragilnu arhitektonsku konzistenciju koja Murgle čini jednim od najpoželjnijih mesta za život.

Obnova kao kontinuitet, a ne zamena

Kuća pod topolama nekad je bila poslednja u nizu atrijskih kuća, blago odvojena i okrenuta prema parku, što je u obnovi omogućilo jedinstvenu priliku za proširenje inače kompaktnog tlocrta tipičnog za Murgle. No izvorna konstrukcija više nije bila upotrebljiva: fasada i krov sadržali su azbest, a drvena struktura nije zadovoljavala današnje standarde. Zato su arhitekte kuću pažljivo rastavili i ponovno izgradili od krstasto-laminiranog drveta, pritom verno zadržavši izvorne proporcije, oblik i jednostavnost tipičnu za Ivanšekovu arhitekturu iz 1980-ih. Nova kuća je ekološki učinkovita, energetski pouzdana i savremeno izvedena, ali vizualno ostaje nenametljiva, upravo kako to karakter Murglea zahteva. Rezultat je dom koji ispunjava današnje standarde, a istovremeno čuva skromnost, jasnoću i ljudsku meru koja definiše identitet naselja.

Savremeno proširenje vođeno izvornim principima

Budući da je zapadna strana kuće okrenuta prema parku, proširenje je moglo biti otvorenije i slobodnije oblikovano, ali i dalje ukorenjeno u duh Murgla. Novi volumen zamišljen je kao lagani paviljon od drveta i stakla, pod izduženim krovom koji skladno spaja staro i novo. Dva ciglena stupa, jednaka onima s izvorne fasade, služe kao diskretna veza s tradicijom naselja. Drveni bočni zidovi pružaju zaštitu i intimu, dok se stakleni front potpuno otvara prema vrtu. Sačuvana je i velika breza, jedno od prepoznatljivih obeležja mesta, pa je čak i temelj prilagođen kako bi se njeno korenje zaštitilo, nastavljajući Murgleovu filozofiju gradnje u skladu sa stablima.

Rezultat je prostor koji funkcioniše i kao stambeno proširenje i kao posredni klimatski sloj, savremena reinterpretacija niskotehnološke ekološke logike koja je učinila izvorne Murgle kuće toliko uspešnim.