7 puta kada je brutalizam briljantno iskorišćen na filmskom platnu

Hrabar u svojoj estetici sirove funkcionalnosti, brutalizam je arhitektonski stil kojem se iznova vraćamo. Iako je obeležio sredinu 20. veka, kada su mu često dodavali epitet kontroverzan i ružan, danas proživljava ponovno vrednovanje kao simbol iskrenog i beskompromisnog dizajna.

Naziv potiče od francuskog izraza béton brut, što označava sirovi beton, materijal najčešće korišćen kod brutalizma. U vreme kada se čini da je svega previše, kao da nam treba taj smer koji izbegava dekorativnost i fokusira se na utilitarnost i iskrenost materijala, zbog čega me brutalističke zgrade uvek podsete na utvrđenja, moćna nepristupačna utvrđenja, istovremeno fascinantno iskrene u svojoj formi.

Film „Brutalist“, photo A24

Brutalist, po mnogima najbolji film godine od kojeg se puno očekuje u nadolazećoj sezoni nagrada, (evo već je osvojio 3 nagrade na dodeli Golden Globes), ponovo je aktivirao ljubav prema brutalizmu. Ovaj trosatni film prati Lászla Tótha (Adrien Brody), mađarsko-jevrejskog arhitektu, koji je preživeo Holokaust, dok pokušava da izgradi novi život u posleratnoj Americi. Školovan u školi Bauhausa i nekada slavljen u Evropi, Tóth stiže u Philadelphiju bez ičega. Talenat za uspeh mu na novom terenu neće biti dovoljan, a drama se razvija oko njegovog suočavanja sa osećajem nepripadanja, zavisnošću i predrasudama. Na kraju dobija zadatak od industrijalca Harrisona Leeja Van Burena (Guy Pearce) da projektuje Institut—monumentalni društveni centar koji postaje i njegov umetnički trijumf i jezivi podsetnik na njegovu prošlost. Adrien Brody ponovo briljira u glavnoj ulozi, a reditelj Brady Corbet uspeo je da napravi film u kojem arhitektura zauzima centralno mesto sa arhitektom kao glavnim likom (uloga je inspirisana Breuerom, Kahnom i Rudolphom)

Film „Brutalist“, photo A24

Neki stručnjaci će reći kako film ipak nije toliko o arhitekturi, koliko biste očekivali (naglasak je ipak na ličnoj drami lika), ali ona je ipak zaslužna za čudesno lepu kinematografiju na filmu. Da, brutalizam se ponovo potvrdio kao izuzetno vizualno privlačan na filmskom platnu. Nije prvi put, a u nastavku smo se prisetili filmovi koji su takođe briljantno iskoristili brutalističku arhitekturu kao pozadinu.

Alphaville, 1965.

MUBI

Jean-Luc Godard smestio je svoju naučno-fantastičnu detektivsku dramu u distopijski grad Alphaville, ali je ceo film snimljen u Parizu i njegovoj okolini. Kao kulisa korišćene su moderne betonske i staklene zgrade koje su tada bile novost, a mnogima su odražavale viziju mračne budućnosti.

Clokwork Orange, 1972.

Warner Bros / MUBI

Wikimedia Commons / Photo: Jon Bennett

Stanley Kubrick je koristio novootvoreno naselje Thamesmead, nisko-izgrađeni stambeni kompleks, za ključne scene u svom distopijskom prikazu budućnosti u filmu Clokwork Orange. Ove mračne stambene kule su mesto gde Malcolm McDowellov Alex živi sa svojim roditeljima, a upravo pred tim kulama on baca dvojicu svojih droogs u jezero.

Tenebrae, 1982.

Photo: Luciano Tovoli

Film Tenebrae je klasičan giallo horor koji spaja elemente kriminalne misterije i slasher žanra. Iako se radnja odvija na više lokacija, jedno od najupečatljivijih mesta u filmu je Villa Ronconi, zapanjujuća vila u Rimu. Ovu modernističku zgradu je dizajnirao italijanski arhitekta Saverio Busiri Vici, a izgrađena je desetak godina pre snimanja filma. Zgrada se odlikuje konzolnim ravninama i kubičnim oblicima, a njene duboke niše stvaraju dramatične igre svetla i senke. S obzirom na naziv filma, koji znači tama, ova arhitektura odražava i pojačava mračnu i preteću atmosferu koja je ključna za ton filma.

1984, 1984.

Virgin Films (UK)

Film 1984 prikazuje život običnog radnika u totalitarnoj državi Oceania, koristeći brutalističke elemente arhitekture kako bi odrazio razliku između moćnih i nemoćnih. Winston Smith (John Hurt) živi u jednostavnom, propadajućem betonskom prostoru, dok vođa O’Brien (Richard Burton) boravi u sofisticiranijem domu od kamena. Ostali prostori u filmu, poput soba za sastanke, fabrika i drugih mračnih lokacija, takođe su izvedeni u betonu, što dodatno pojačava sumornu atmosferu.

The Big Lebowski, 1998.

Gramercy Pictures

Photo:Tom Ferguson Photography, courtesy of LACMA

Kuća Sheats–Goldstein u Los Angelesu, koju je dizajnirao John Lautner 1963. godine, postala je prepoznatljivo arhitektonsko delo zahvaljujući svom betonskom krovu na konzoli. Iako je dizajnirana decenijama pre, kuća je stekla filmsku slavu kada je postala dom Jackija Treehorna, producenta pornografskih filmova i lihvara, u kultnom filmu The Big Lebowski braće Coen. Brutalistička arhitektura ove kuće savršeno se uklopila u apstraktnu atmosferu filma. Zanimljiv je podatak da ju je kolekcionar umetnina James Goldstein poklonio instituciji Los Angeles County Museum of Art, a uz kuću na dar muzeju je poklonio i svoju kolekciju umetnina i modnih vintage komada, kao i donaciju od 17 miliona dolara za održavanje strukture i njen sadržaj.

High-Rise, 2015.

Studio Canal, Magnolia Pictures

Studio Canal, Magnolia Pictures

Studio Canal, Magnolia Pictures

U filmu High-Rise, koji je adaptacija istoimenog romana J.G. Ballarda iz 1975. godine, radnja se odvija u luksuznoj stambenoj zgradi, gde život brzo prelazi u haos zasnovan na društvenim klasama. Film prikazuje postupno slabljenje društvenih normi unutar zgrade, gde bogati i siromašni počinju da žive u paralelnim svetovima, što dovodi do nasilja i anarhije. Za stvaranje upečatljivih, modernih i pretećih prostora, filmaši su koristili zgrade iz 1970-ih smeštene izvan Londona, a zatim ih kombinovali sa kompjuterski generiranim slikama (CGI) kako bi stvorili jedinstvenu vizualnu atmosferu koja odražava distopijski ton filma.

Blade Runner 2049, 2017.

Warner Bros

U filmu Blade Runner 2049, reditelj Denis Villeneuve koristi brutalistički stil arhitekture kako bi stvorio utisak distopijske budućnosti pod kontrolom korporacija. Ryan Gosling, koji glumi glavnog junaka, putuje kroz gradove ispunjene impozantnim, betonskim strukturama i zgradama oštrih linija. Ovaj arhitektonski stil naglašava hladnu i okrutnu atmosferu filma, stvarajući svet koji je istovremeno impresionirajući i zastrašujući. Brutalizam u ovom kontekstu nije samo estetski izbor, već i način na koji film prikazuje društvo kojem dominiraju moćne korporacije.