Donosimo uvid u 40-godišnju istoriju LGBT zajednice u Sloveniji

„Prava mera svakog društva vidi se po tome kako se ophodi prema svojim najugroženijim članovima“ je citat Mahatme Gandhija, koji je i dalje i te kako tačan i koji mi pada na pamet u toku razgovora sa aktivistkinjom i književnicom Suzanom Tratnik iz Društva ŠKUC o projektu 40 godina LGBT pokreta i predstojećoj izložbi u sklopu projekta. Danas, 24. oktobra, će u Mestnem muzeju Ljubljana biti otvorena izložba 40 godina LGBT zajednice u Ljubljani, koja će posetiocima kroz dokumente, predmete i svedočenja preneti priču o tome kako su od ranih osamdesetih godina prošlog veka pojedinci i grupe pomerali granice društvenih normi i kao građanski pokret neosporno obeležili urbanu ljubljansku sredinu i širu regiju.

Zastava duginih boja koja je visila na zgradi Kinodvora tokom 39. Festivala LGBT filma. Spalili su je nepoznati vandali. Čuva je MGML

Kada sam gospođu Suzanu, koja je ujedno i koautorka izložbe, pitala o samim počecima i kako je pokret izgledao u nekadašnjoj zajedničkoj državi, poverila mi je da ona sama ne definiše pokret prema njegovom radu u socijalizmu i posle njega. Jugoslavija je, inače, u vreme socijalizma 60-ih i 70-ih godina doživljavala postepene promene i oslobađanje od društvenih i rodnih normi, a 1977. godine je Slovenija – kao njena najliberalnija republika – bila prva koja je dekriminalizovala sporazumne homoseksualne odnose između muškaraca. Važna prekretnica, koju zajednica smatra zvaničnim početkom pokreta, datira iz 1984. godine sa festivalom Magnus, koji je pod nazivom „Homoseksualnost i kultura“ organizovao ŠKUC-forum. Ovim festivalom zajednica je ušla u javni prostor i skrenula pažnju na sebe kao ravnopravan deo društva. Devedesetih godina prošlog veka su članovi različitih organizacija dobili i svoje prostore. Na Kersnikovoj 4 su se odvijale legendarne nedeljne gejevsko-lezbijske večeri i 1993. godine je zauzimanjem vojnog kompleksa na Metelkovoj zajednica dobila mogućnost da kontinuirano deluje. „Kada smo 1994. godine zauzeli prizemlje zgrade Lovci na Metelkovi sa lezbijskom i gej sekcijom Društva ŠKUC, dobili smo prve prostorije u kojima su počela prva okupljanja. Tada smo zgradu skvotovali, što je dovelo do toga da su nam iključili struju i vodu,“ priseća se Suzana. „Kasnije smo, međutim, potpisali ugovor sa opštinom, koji je još uvek na snazi, a nekoliko godina kasnije, formirani su klubovi Monokel i Tiffany, koji rade i dan danas.“

Plakat festivala Magnus: Homoseksualnost i kultura, 1984, ŠKUC-Forum, Dušan Mandić, Aldo Ivančić, Iz lične arhive Dušana Mandića

Istorija LGBT zajednice puna je malih i velikih, poznatih i nepoznatih važnih događaja. Recimo, kada dvojici pripadnika LGBT zajednice nisu dozvolili ulazak u ljubljanski lokal Cafe Galerija, događaj je postao povod za organizovanje prve Parade ponosa 2001. godine, a polemika oko izbora drag grupe Sestre za nastup na Evroviziji 2002. godine bila je prilika da se skrene pažnja međunarodne javnosti na stanje LGBT populacije u Sloveniji. Godine 2022. je Ustavni sud Republike Slovenije utvrdio da je brak životna zajednica dvoje ljudi, bez obzira na pol. U skladu sa ovom odlukom, Slovenija je postala prva postsocijalistička zemlja u Evropi u kojoj istopolni/e partneri/ke mogu formalno da se venčaju i usvoje dete zajedno pod istim uslovima kao i supružnici različitih polova.

Ručno rađeni plakat prvog mađunarodnog lezbejskog kampa sekcije ŠKUC LL na ostrvu Rab, Iz arhiva drustva ŠKUC, Rab, Hrvatska, 1988, Aprilija Lužar, iz arhiva drustva ŠKUC

O ovom pređenom putu, punom preokreta i prepreka kojima LGBT organizacije, grupe i pojedinci i danas nastavljaju da koračaju svedoči obimna arhiva koja je prikupila i stvarala tokom poslednjih 40 godina. Kroz lične predmete, umetnička dela, fotografije, dokumentacije, transparente, plakate i druge materijale, izložba nastoji da posetiocima što više približi priču o borbi za ravnopravnost i protiv homofobije, koja traje i danas. Mali uvid u izložbu vam donosimo u galeriji ispod.